«Οργάνωσις Κωνσταντινουπόλεως»: Η μυστική οργάνωση του Ελληνισμού της Ανατολής (1908-1912)

γράφει ο Φιλίστωρ Ι.Β.Δ.

Σκοποί της Οργάνωσης και οι ιδρυτές της

Το 1908 ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον Ίωνα Δραγούμη και τον Αθανάσιο Σουλιώτη – Νικολαΐδη η μυστική οργάνωση «Οργάνωσις Κωνσταντινουπόλεως». Σκοπός της οργάνωσης ήταν η καταπολέμηση της δράσης του Βουλγαρικού κομιτάτου στη Θράκη, η αντιμετώπιση της βουλγαρικής προπαγάνδας στη Μακεδονία, αλλά και η προστασία του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης από την επιρροή άλλων δυνάμεων που επεδίωκαν τον αφελληνισμό του. Ουσιαστικά η Οργάνωση είχε ως στόχο την διάσωση του υπόδουλου Ελληνισμού μέσω μιας ελληνοτουρκικής συνύπαρξης και συμμαχίας. Η οργάνωση συνδεόταν μυστικά με το ελληνικό υπουργείο εξωτερικών, στο οποίο είχε γνωστοποιηθεί το πρόγραμμα της, και αρχικά τουλάχιστον, είχε χρηματοδοτηθεί από αυτό. Τα δύο πρόσωπα που συνέπτυξαν την οργάνωση δεν ήταν τυχαία.

Ο Ίων Δραγούμης ήταν Έλληνας διπλωμάτης που υπηρετούσε ως πρόξενος στη Κωνσταντινούπολη μετά από δική του αίτηση, έχοντας πρωταγωνιστήσει στον Μακεδονικό Αγώνα επιδεικνύοντας τόλμη και υψηλή φιλοπατρία. Ο Αθανάσιος Σουλιώτης – Νικολαΐδης, αν και αξιωματικός του στρατού, υπηρετούσε σε διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό αναλαμβάνοντας επικίνδυνες αποστολές κατασκοπίας. Υπήρξε ένας άνθρωπος της δράσης, αποφασιστικός και τολμηρός που κινήθηκε κυρίως στα παρασκήνια της εποχής διαδραματίζοντας σπουδαίο ρόλο σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως ο Μακεδονικός Αγώνας. Οι δύο άνδρες συνδέονταν με ισχυρή προσωπική φιλία και κοινή ιδεολογική συμπόρευση, ενώ ταυτίζονταν τα ιδανικά τους για μια αναγέννηση του Ελληνισμού εντός του πολυφυλετικού πλαισίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η ιδεολογία της οργάνωσης και η δομή της

Λόγω της ιδεολογίας των ιδρυτών της, η οργάνωση είχε έντονα αντισλαβικά και αντιδυτικά χαρακτηριστικά και η οργάνωση της βασίστηκε στη φιλοσοφία της «Οργάνωσης Θεσσαλονίκης» που είχε ιδρυθεί το 1906 από τον Σουλιώτη στη Θεσσαλονίκη για να βοηθηθεί οικονομικά ο Μακεδονικός Αγώνας. Η οργάνωση διέθετε συγκεκριμένο τυπικό μύησης για κάθε νέο μέλος που θύμιζε έντονα τη Φιλική εταιρία, αλλά δεν δεχόταν νέα μέλη χωρίς κριτήρια. Κάθε νέο μέλος όφειλε να είναι άτομο επιρροής που θα μπορούσε να βοηθήσει τους σκοπούς της οργάνωσης κινητοποιώντας Έλληνες ομογενείς. Η οργάνωση διέθετε πλήρες σύστημα συλλογής πληροφοριών, αλλά και πλήρες σύστημα διαβίβασης εντολών στα μέλη της. Συνήθως τα τμήματα της οργάνωσης ήταν ανεξάρτητα μεταξύ τους για λόγους ασφαλείας και οι μυημένοι δεν γνώριζαν άλλους από αυτούς που τους είχαν μυήσει. Οι ιδρυτές της απέφυγαν τις σφραγίδες και τα έγγραφα και όταν ήταν απολύτως αναγκαίο υπέγραφαν είτε με τα αρχικά τους, είτε με έναν δικέφαλο αϊτό. Ανάμεσα στα πιο δραστήρια μέλη της συναντάμε τους: Α.Χ. Χαμουδόπουλο, Σπηλιωτόπουλο, Κομποθέκρα, Βατικιώτη, Ι. Ζαγοριανάκο, Γ. Σκαλιέρη, Γ. Μπούσιο, Γ. Καραβαγγέλη, Μ. Θεοτοκά, Χρύσανθο Τραπεζούντος, Δ. Δίγκα, Χ. Βαμβακά, Π. Κοσμίδη, Γ. Θεοχαρίδη. Μεταξύ των μελών της οργάνωσης υπήρχε αδελφική αλληλεγγύη, αφοσίωση και θυσία για το ιδανικό ενώ ο σημαντικότερος παράγων επιτυχίας ήταν φυσικά η εχεμύθεια.

Στα δύο χρόνια λειτουργίας της, κάτω από την καχύποπτη οθωμανική εξουσία και υπό ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, η οργάνωση επέδειξε αξιόλογο εθνικό έργο. Αρχικά πέτυχε να επανέλθουν στο πατριαρχείο χωριά της επαρχίας Δέρκων που είχε αποσπάσει βίαια η σχισματική βουλγαρική εξαρχία. Ακολούθως, με ενέργειες της όλα τα καταστήματα Ελλήνων ομογενών στη Κωνσταντινούπολη απομάκρυναν όλες τις ξενικές τους επιγραφές και τις αντικατέστησαν με Ελληνικές. Η οργάνωση πίεσε και πέτυχε όλοι οι Έλληνες μαθητές που φοιτούσαν σε καθολικά σχολεία της Πόλης να τα εγκαταλείψουν και να επανέλθουν σε Ελληνικά. Κατάφεραν να μποϋκοτάρουν τις βουλγαρικές εταιρίες και καταστήματα, ενώ έδειραν και κακοποίησαν πολλούς Βούλγαρους σχισματικούς στις γύρω επαρχίες. Όλοι οι βουλγαρικοί πυρήνες στη Σηλυβρία και την Τσατάλτζα αποδυναμώθηκαν  ενώ αντιστοίχως ενδυναμώθηκαν οι ελληνικοί θύλακες στις περιοχές αυτές.

Αθανάσιος Σουλιώτης – Νικολαΐδης

Αλλά η σημαντικότερη υπηρεσία της οργάνωσης είναι ότι κατάφερε να εξαλείψει τους σφοδρούς πολιτικούς ανταγωνισμούς εντός του Πατριαρχείου μεταξύ οπαδών και εχθρών του πατριάρχη Ιωακείμ. Και αυτό το κατάφερε καθώς προς το τέλος της δράσης της, η οργάνωση διέθετε ως μέλη σχεδόν όλες τις σημαίνουσες προσωπικότητες του Ελληνισμού της Πόλης. Στην κορύφωση της επιρροής της, η «Οργάνωση Κωνσταντινούπολης» διέθετε την πλειοψηφία των μελών του ανώτατου συμβουλίου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σχεδόν όλοι οι διευθυντές και αρθρογράφοι των εφημερίδων της Κωνσταντινούπολης ήταν μέλη της, ενώ διέθετε δύο εβδομαδιαίες εφημερίδες την «Πολιτική επιθεώρηση» και την Γαλλόφωνη «Tribune des nationalites». Με αυτό τον τρόπο η οργάνωση έλεγχε και κατηύθυνε κατά το δοκούν την Ελληνική κοινή γνώμη της Πόλης. Λόγω της σταθερής της εθνικής γραμμής η «Πολιτική Επιθεώρησις» παύτηκε από τις Οθωμανικές αρχές στις αρχές του 1912.

Συγκυριακή συμπόρευση με τους Νεότουρκους (1909-1910)

Η επιρροή της οργάνωσης είχε φτάσει στο μέγιστο σημείο της όταν ακριβώς αποφασίστηκε από την ηγεσία της η συμπόρευση με τους Νεότουρκους. Τόσο ο Ίων Δραγούμης, όσο και ο Σουλιώτης θεωρούσαν ως βασικό κίνδυνο για τον Ελληνισμό τους Σλάβους, έτσι η επανάσταση των Νεότουρκων και το νέο Οθωμανικό Σύνταγμα τους βρήκε αρχικά πρόθυμους να βοηθήσουν στην εφαρμογή του. Ένα νέο πλαίσιο πλήρους ισότητας όλων των εθνοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν μια πολύ ελκυστική ελπίδα για τους επικεφαλής της οργάνωσης, ενώ υπήρχαν και κάποιοι ειλικρινείς φιλελεύθεροι ιδεολόγοι μεταξύ των Νεότουρκων που επηρεασμένοι από τις σπουδές τους στη Δύση επεδίωκαν την ισοπολιτεία. Με αυτούς ήρθε σε επαφή η οργάνωση και σε αυτούς στήριξε τις ελπίδες της για μια νέα αρχή στην Ανατολή. Όμως εντός των Νεότουρκων οι μετριοπαθείς παραμερίζονταν από άλλους που βρίσκονταν σε στενή επαφή με αξιωματικούς του Οθωμανικού στρατού και σχεδίαζαν την βίαιη επικράτηση των Τούρκων εις βάρος όλων των άλλων εθνοτήτων της Αυτοκρατορίας.

Σουλιώτης – Νικολαΐδης και Ίων Δραγούμης

Η απόφαση της οργάνωσης για συνεργασία με τους Νεότουρκους δεν ήταν αντίθετη με τη γενικότερη πολιτική της Ελληνικής κυβέρνησης καθώς την εποχή εκείνη καταγράφονται πολλές προσπάθειες προσέγγισης και συνεννόησης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Γενικά η «Οργάνωση Κωνσταντινούπολης» υπήρξε συγκοινωνούν δοχείο με το Ελληνικό υπουργείο εξωτερικών και οι διαφοροποιήσεις της από την επίσημη Ελληνική πολιτική ήταν ανεπαίσθητες. Έτσι αποφασίστηκε η ειλικρινής συμμετοχή της οργάνωσης στις πρώτες οθωμανικές εκλογές του 1908. Οι Νεότουρκοι όχι μόνο φαλκίδευσαν τον εκλογικό νόμο, αλλά και άσκησαν πιέσεις στους εκλογείς, έτσι οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εξέλεξαν μόλις 27 βουλευτές, ενώ κανονικά θα έπρεπε να εκπροσωπηθούν από διπλάσιους. Η «Οργάνωση Κωνσταντινούπολης» αντέδρασε δυναμικά και για πρώτη φορά στην σύγχρονη ιστορία της Ελληνικής παρουσίας στην Πόλη διοργανώθηκε μαζικό συλλαλητήριο διαμαρτυρίας ομογενών κατά των παραβάσεων του εκλογικού νόμου στο οποίο συμμετείχαν πάνω από 30.000 ομογενείς. Η οργάνωση πέτυχε να εκλέξει τα 2/3 των βουλευτών της ομογένειας από μέλη της και επέλεξε να συμπορευτεί με τους Νεότουρκους για ακόμη ένα χρόνο, στηρίζοντας τους στην καταστολή του κινήματος του Σουλτάνου στις 31 Μαρτίου 1909 και προσπαθώντας να αποκτήσει επιρροή και να δημιουργήσει ένα δίαυλο επικοινωνίας με τη νέα κατάσταση.

Η συνέχεια όμως απέδειξε πολύ γρήγορα ότι η συνεννόηση ήταν αδύνατη. Μετά την οριστική τους επικράτηση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι Νεότουρκοι φανέρωσαν το αληθινό πρόγραμμα τους που δεν ήταν άλλο από τον πλήρη εξισλαμισμό της Αυτοκρατορίας, καθώς με μια σειρά από διατάγματα προσπαθούσαν να καταλύσουν όλα τα προνόμια του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, εξουθενώνοντας τους Χριστιανούς της Αυτοκρατορίας. Ταυτόχρονα οι Νεότουρκοι ξεκίνησαν μια προσπάθεια να απομακρύνουν όλους τους Έλληνες Ομογενείς από τις δημόσιες υπηρεσίες του Κράτους, ενώ με τη συμπεριφορά τους εξευτέλιζαν τους θρησκευτικούς επικεφαλής όλων των εθνοτήτων. Αναμφίβολα οι κακές διμερείς σχέσεις υποδαυλίζονταν από το Κρητικό ζήτημα, ενώ οι Νεότουρκοι αντιμετώπιζαν επιθετικά την Ελλάδα που τη θεωρούσαν αδύναμη για να ισοσταθμίσουν στην εσωτερική κοινή γνώμη την υποχωρητικότητα τους έναντι των Αυστριακών που οδήγησε τελικά στην προσάρτηση της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης στην Αυτοκρατορία των τελευταίων.

Ο Γεώργιος Μπούσιος (καθήμενος) ως βουλευτής της βουλής

Η επιθετικότητα των Νεότουρκων προφανώς δεν διέφευγε της προσοχής της «Οργάνωσης Κωνσταντινούπολης» που κατάφερε να οργανώσει, να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει τους Έλληνες βουλευτές της Οθωμανικής βουλής. Χάρις την Οργάνωση, οι Έλληνες βουλευτές που ήλεγχε προσέρχονταν πάντοτε ενημερωμένοι για τις εξελίξεις, με αποφασιστικότητα και σαφή κατεύθυνση για τις πρωτοβουλίες που όφειλαν να λάβουν. Για τις πρωτοβουλίες τους ήταν ενημερωμένο το Πατριαρχείο που αντίστοιχα συντονιζόταν κάνοντας αντίστοιχες κινήσεις φανερώνοντας ένα αρραγές εθνικό μέτωπο εντός της Αυτοκρατορίας, ενώ και η Ελληνική κοινή γνώμη ήταν ενήμερη και στήριζε τις ενέργειες μέσω του Τύπου που βρισκόταν υπό την επιρροή της Οργάνωσης. Ο κορυφαίος εκφραστής της γραμμής της οργάνωσης εντός της Οθωμανικής βουλής υπήρξε κατεξοχήν ο Γεώργιος Μπούσιος, βουλευτής Σερβίων, που με την πύρινη αρθρογραφία του υπέρ της μεταμόρφωσης της Οθ. Αυτοκρατορίας σε Βυζαντινή, κίνησε την προσοχή των Αρχών που τελικά τον απέλασαν. Η τελευταία προειδοποίηση της Οργάνωσης στους Νεότουρκους ήταν στις 12 Αυγούστου 1910 όταν δημοσιοποίησε υπόμνημα που περιείχε σειρά νομοθετημάτων που έπρεπε να ληφθούν υπέρ των Χριστιανικών εθνοτήτων της Αυτοκρατορίας ώστε οι τελευταίες να επιβιώσουν. Το υπόμνημα παραδόθηκε από τους Έλληνες βουλευτές στη κυβέρνηση ενώ διαβάστηκε και εντός του βουλευτηρίου. Οι Νεότουρκοι όμως δεν άλλαξαν πολιτική και τότε η Οργάνωση στράφηκε οριστικά εναντίον τους. Η πρώτη της ενέργεια ήταν να έρθει σε συνεννόηση με την Τουρκική αντιπολίτευση εντός της Τουρκικής βουλής (κόμμα «Ένωση και Πρόοδος») και να εξασφαλίσει γραπτώς τις υποσχέσεις της για απόλυτη ισοπολιτεία αν αναλάμβανε την εξουσία.

Η απροσδόκητη προσέγγιση με τους Βούλγαρους (1910-1911)

Η Οθωμανική βουλή του 1908

Ακολούθως, στα τέλη του 1910 και σε πλήρη αρμονία με την πολιτική του Εθνικού κέντρου, η Οργάνωση προσπάθησε να έρθει σε συνεννόηση με τους Βούλγαρους εντός της Αυτοκρατορίας που διέθεταν 5 βουλευτές. Η προσέγγιση ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς τις δύο κοινότητες χώριζαν μίση, εθνικοί και οικονομικοί αδυσώπητοι ανταγωνισμοί 7 δεκαετιών. Πρόσφατη ήταν η εθνοτική διαπάλη στο χώρο της Μακεδονίας με εκατέρωθεν δολοφονίες και ακρότητες, οπότε η προσέγγιση συνάντησε ισχυρές αντιστάσεις ακόμη και εντός της Οργάνωσης. Επίσης υπήρχε έντονη αντιπαράθεση μεταξύ Πατριαρχείου και Εξαρχίας που υποδαύλιζαν οι Τούρκοι. Όμως οι εξελίξεις και η εθνοκαθαρτική πολιτική των Νεότουρκων εξανάγκασαν την Ελληνική ομογένεια να συνεργαστεί με τις άλλες χριστιανικές εθνότητες της Αυτοκρατορίας για λόγους επιβίωσης και μόνο. Η νέα κατάσταση εγκαινιάστηκε την πρωτοχρονιά του 1911, όταν μετά από πρόσκληση των Ελλήνων Βουλευτών, γιόρτασαν από κοινού την έλευση του νέου έτους όλοι οι χριστιανοί βουλευτές της Αυτοκρατορίας συμπεριλαμβανομένων των Βουλγάρων.

Η πρωτοφανής αυτή προσέγγιση άλλαξε τις ισορροπίες τόσο εντός Αυτοκρατορίας όσο και διεθνώς. Ο Βουλγαρικός Τύπος περιείχε πλέον πολλά θετικά δημοσιεύματα για τους Έλληνες βουλευτές της Οθωμανικής βουλής που στις αγορεύσεις τους πλέον υπερασπίζονταν με θάρρος και τους Βουλγαρικούς πληθυσμούς της Αυτοκρατορίας. Επίσης, στις αρχές του 1911, Έλληνες βουλευτές προσήλθαν αυτοπροσώπως και έδειξαν ενδιαφέρον για τις διώξεις που υπέστησαν βουλγαρικοί πληθυσμοί στο Ιστίπ. Η κοινή συμπόρευση των Χριστιανικών εθνοτήτων της Αυτοκρατορίας σφραγίστηκε με το κοινό τους υπόμνημα της 15ης Μαΐου 1911 που αφορούσε την εκπαίδευση και τη στράτευση των Χριστιανών εντός της Αυτοκρατορίας. Το υπόμνημα αρχικά κοινοποιήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και χάρις τις ενέργειες της Οργάνωσης, ακολούθησαν ταυτόσημα υπομνήματα από τη Βουλγαρική Εξαρχία, το Αρμένικο Πατριαρχείο και άλλα θρησκευτικά κέντρα. Το πλέον σημαντικό είναι ότι όλα τα Χριστιανικά κέντρα με ανακοινώσεις τους τάσσονταν υπό την ηγεσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου για τη συνέχιση του Αγώνα υπέρ των Δικαίων των Χριστιανικών εθνοτήτων εντός Αυτοκρατορίας.

Στις 18/31 Ιανουαρίου 1912 υπογράφτηκε επίσημη ελληνοβουλγαρική συμφωνία ενόψει των νέων βουλευτικών εκλογών για την αμοιβαία συνεργασία και υποστήριξη των δύο εθνοτήτων. Το αρραγές χριστιανικό μέτωπο εντός της αυτοκρατορίας υπήρξε μια εξέλιξη που δυσαρέστησε τους Νεότουρκους, ενώ είχε και διεθνείς προεκτάσεις καθώς οι Μεγάλες δυνάμεις πίεζαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία για υποχωρήσεις έναντι των Χριστιανών υπηκόων της. Οι Νεότουρκοι προσπάθησαν να διασπάσουν το νέο μέτωπο προτείνοντας στο Πατριαρχείο μετά τη διάλυση της πρώτης Οθωμανικής βουλής στις 5 Απριλίου 1912, να ορίσουν από κοινού τους Χριστιανούς υποψηφίους. Το Πατριαρχείο παρέπεμψε τους Νεότουρκους στην ομάδα των τέως Ελλήνων βουλευτών που απάντησε αμέσως αρνητικά, καθώς ήδη είχε συνάψει εκλογική συνεργασία με τους Βούλγαρους και τη μωαμεθανική αντιπολίτευση. Η συμφωνία αυτή που αποτυπώθηκε γραπτώς, αποτύπωνε επακριβώς την εθνοτική σύνθεση πολλών επαρχιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ήταν μια τελευταία πολύτιμη υπηρεσία της Οργάνωσης στον Ελληνισμό, καθώς την επικαλέστηκαν Ελληνικές αντιπροσωπείες σε μελλοντικά συνέδρια ειρήνης όπως αυτό του 1918 για να αποδείξουν την ελληνικότητα των περιοχών αυτών.

Οι εξελίξεις που ακολούθησαν είναι γνωστές και ραγδαίες: στις 3 Μαΐου 1912 υπογράφτηκε στη Σόφια η περίφημη ελληνοβουλγαρική συμμαχία που σφράγισε την – βραχεία – συμπόρευση των δύο εθνών προς τον Α΄ βαλκανικό πόλεμο.

Συμπεράσματα

Αναμφίβολα η «Οργάνωση Κωνσταντινουπόλεως» δημιουργήθηκε και έδρασε μέσα σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα εχθρικό με μικρά περιθώρια ελιγμών. Αυτό που οφείλουμε να υπογραμμίσουμε είναι ότι η οργάνωση δεν παρέμεινε αγκυλωμένη στην ανατολική ιδεολογία των ιδρυτών της, είτε στις προγραμματικές τις δηλώσεις και σχέδια. Αντίθετα παρακολούθησε στενά τις εξελίξεις και μετέβαλλε την πολιτική της ανάλογα με αυτές. Έτσι λοιπόν, δεν έχουν αξία οι εύκολες κατηγορίες που έχουν ακουστεί κατά καιρούς για τους ιδρυτές της Οργάνωσης ότι ήταν πολιτικά αφελείς υποστηρίζοντας τους Νεότουρκους.Επίσης, η ηγεσία της Οργάνωσης προσπάθησε πάντοτε να συντονίζει την δράση της με το ελλαδικό κέντρο και τους σχεδιασμούς του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών. Στέγασε πολιτικά τον ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης σε πολύ δύσκολες εποχές, τον κράτησε ενωμένο, οργανώνοντας τη δράση του και διασώζοντας το ελληνικό του πρόσημο.

Πηγές

Βακαλόπουλος Κωνσταντίνος, Ίων Δραγούμης (Μαρτύρων και ηρώων αίμα), εκδόσεις Σταμούλη

Λήμμα στην εγκυκλοπαίδεια «Πυρσός»

Ίων Δραγούμης, Όσοι Ζωντανοί

istorikathemata

Η αποστομωτική επιστολή των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης στον Ερντογάν

Ένα - ένα καταρρίπτουν τα όσα είπε ο Ταγίπ Ερντογάν στην επίσκεψή του στην Ελλάδα με μια ανοικτή επιστολή που του απευθύνουν οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης.

Στην επιστολή του, ο Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών θυμίζει κάποια πράγματα που «ξέχασε» ο Ταγίπ Ερντογάν και έχουν γραφτεί στην ιστορία για την αντιμετώπιση των Ελλήνων της Πόλης. Για τα όσα δύσκολα πέρασαν στο παρελθόν και περνούν και σήμερα από την εκάστοτε τουρκική κυβέρνηση.

ΟΛΗ Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Αξιότιμε κ. Πρόεδρε,

Με έκπληξη σας ακούσαμε να λέτε στην ανταπάντησή σας προς τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας στις 7 Δεκεμβρίου 2017 ότι θα μιλήσετε με ειλικρίνεια, κάτι που βεβαίως επιβάλλει την μη απόκρυψη γεγονότων, και  στη συνέχεια να παραλείπετε να αναφέρετε μια σειρά καταπιεστικών μέτρων και διώξεων εις βάρος της  ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης διαχρονικά. Επειδή είμαστε βέβαιοι ότι πράγματι μιλήσατε με ειλικρίνεια, αντιλαμβανόμαστε ότι οι υπηρεσίες σας έχουν σκοπίμως αποκρύψει πολλά από όσα δεινά υπέστη ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης

Αναφέρατε ότι δήθεν έχουν σχεδιαστεί σύμβολα στις πόρτες μουσουλμάνων και ότι δεν επιτρέπεται η αναγραφή πινακίδων με την ένδειξη «τουρκικό» στην Θράκη. Δεν ξέρουμε τι σύμβολα είναι αυτά, ωστόσο, σίγουρα δεν ανέγραφαν «Πατριώτη, κάθε λίρα που αφήνεις σε αυτό το κατάστημα γίνεται σφαίρα που στρέφεται εναντίον των Τούρκων στην Κύπρο», όπως έγραφαν οι πινακίδες στην Πόλη την δεκαετία του 1960. Επιπλέον, δεν πιστεύουμε ότι κανείς στην Θράκη ξυλοκοπήθηκε επειδή μιλούσε τουρκικά στον δρόμο. Άλλωστε δεν υφίσταται κάτι ανάλογο στην Θράκη της σχετικής εντολής «Πατριώτη μίλα Τουρκικά» (επί ποινή ξυλοκοπήματος) που κυκλοφορούσε τότε στην Πόλη.

Είπατε για την μη αναγραφή πινακίδων με την ένδειξη «τουρκικό», ωσάν στην Πόλη να επιτρέπεται να αναγράφεται «ελληνικό». Σας πληροφορούμε ότι στην Κωνσταντινούπολη όχι μόνο ξηλώθηκαν οι ιστορικές επιγραφές στην ελληνική γλώσσα από όλα τα εξωτερικά των κτηρίων, αλλά και μέσα στα σχολεία ξηλώθηκαν ακόμη και τα μάρμαρα που ανέγραφαν τα ονόματα των δωρητών επειδή ήταν στην ελληνική. Στους Έλληνες μαθητές απαγορεύτηκε να μάθουν την ιστορία τους. Το μάθημα των Νέων Ελληνικών αφαιρέθηκε από το πρόγραμμα του Γυμνασίου.

Είπατε ότι οι μουφτήδες στην Θράκη διορίζονται ενώ ο Πατριάρχης στην Κωνσταντινούπολη εκλέγεται. Εκλέγεται μεν αλλά από ένα κατάλογο στον οποίο η τουρκική διοίκηση έχει το δικαίωμα ασκήσεως »βέτο» αφαιρώντας όλα τα «ανεπιθύμητα» ονόματα. Δεν μπορούμε να μιλούμε λοιπόν για εκλογή. Πρέπει να σας υπενθυμίσουμε ότι οι μουφτήδες σε όλα τα μουσουλμανικά κράτη και αυτής της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης δεν εκλέγονται- όπως εσφαλμένα ισχυριστήκατε- αλλά διορίζονται από το κράτος. Ειδικά στην Ελλάδα, επειδή ασκούν δικαστικά καθήκοντα και μισθοδοτούνται από το ελληνικό κράτος είναι φυσικό να διορίζονται. Και βέβαια δεν θα περνούσε από το μυαλό ουδενός στην Τουρκία, κάποιοι να προέβαιναν σε αντιποίηση αρχής παριστάνοντας τους μουφτήδες και μάλιστα οι ιθύνοντες ξένου κράτους να επισκέπτονταν την περιοχή και να χαριεντίζονταν μαζί τους.

Οι μουσουλμάνοι της ελληνικής Θράκης, το ξέρετε καλά ότι δεν είναι όλοι τουρκογενείς, αφού μεταξύ τους υπάρχουν Πομάκοι και Ρομά. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου αναφέρεται στο ατομικό δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού και όχι σε ομαδικό. Η απόφαση του δικαστηρίου δεν έρχεται σε αντίθεση με την Συνθήκη της Λωζάννης, καθ΄ όσον και δεν αναφέρεται εξάλλου σε αυτήν ώστε να απαιτείται αλλαγή της.

Μιλάτε για «επικαιροποίηση» της Συνθήκης της Λωζάννης αποβλέποντας, όπως αναφέρετε, δήθεν στα δικαιώματα των μουσουλμάνων της Θράκης. Η Τουρκία όμως κατάργησε μονομερώς  τα άρθρα υπέρ των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου. Κατάργησε το ειδικό καθεστώς των νησιών αυτών, απέλασε ένα μεγάλο μέρος Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης που παρέμεναν εκεί βάσει της Σύμβασης περί Ανταλλαγής των Πληθυσμών της Λωζάννης και καταπάτησε τα δικαιώματα όλων των Ελλήνων που παρέμεναν στην Τουρκία με τον πιο βάναυσο τρόπο, ασκώντας πρωτοφανείς διωγμούς και εφαρμόζοντας εξοντωτικά μέτρα, με αποκορύφωμα το πογκρόμ του 1955 και τις απελάσεις του 1964. Συνέπεια όλων αυτών είναι η δραματική συρρίκνωση κατά 98% του ελληνικού πληθυσμού στην Τουρκία, ενώ αντίθετα ο μουσουλμανικός πληθυσμός της ελληνικής Θράκης αυξήθηκε περισσότερο από 50%, υπό καθεστώς πλήρους ελευθερίας που εγγυάται και εξασφαλίζει στους πολίτες της η Ελληνική Δημοκρατία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τέλος, αναφέρατε ότι το μέσο εισόδημα στην ελληνική Θράκη είναι πολύ κατώτερο του μέσου όρου της Ελλάδας. Ωστόσο, τα στατιστικά στοιχεία δεν καταδεικνύουν διαφορές στο κατά κεφαλήν εισόδημα των κατοίκων της Ελλάδας, και πάντως η ελληνική Θράκη δεν είναι η φτωχότερη περιφέρεια της χώρας. Εξάλλου, ουδείς έχει επιβάλει φόρο περιουσίας (varlik vergisi) στους μουσουλμάνους της Θράκης, και ουδείς έχει απαγορεύσει την άσκηση δεκάδων επαγγελμάτων εκ μέρους τους, όπως έγινε στην Πόλη την δεκαετία του 1930. Επιπλέον, ουδείς έχει απαγορεύσει να μετοικίσουν σε άλλες περιοχές της Ελλάδας αν θεωρούν ότι εκεί το εισόδημα τους θα είναι  μεγαλύτερο.

Κύριε Πρόεδρε, η επιθυμητή και ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία Ελλάδος και Τουρκίας, καθώς και η διασφάλιση των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας στην Τουρκία, προϋποθέτει εκ μέρους σας το σεβασμό και όχι την καταστρατήγηση του Διεθνούς Δικαίου.

50 χρονια μετά οι Τούρκοι ομολογούν το έγκλημα κατά Ελλήνων το 1964

Επιμέλεια : Λ. ΛΙΓΟΥΡΙΩΤΗΣ
Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την έναρξη, στις 16 Μαρτίου του 1964, του νέου μεγάλου κύματος απελάσεων Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη και ξεριζωμού τους από τα σπίτια και την περιουσία τους.  Τότε που ''με το μαχαίρι στο λαιμό'' χιλιάδες Ελληνες της Πόλης διώχνονταν με λίγες ώρες έχοντας δικαίωμα να πάρουν μαζί τους μόνο πράγματα βάρους 20 κιλών και λίρες αξίας 20 δολαρίων... Μια απάνθρωπη εγκληματική πολιτική που έμεινε άγνωστη στο ευρύ τουρκικό κοινό, όπως και άλλες θηριωδίες σε βάρος των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, του Πόντου. της Πόλης για πολλές δεκαετίες...

Τώρα, υπό την πίεση της ανάγκης εισόδου στην ΕΕ, της αλλαγής νοοτροπιών σε μερίδα της πολιτικής τάξης της Τουρκίας, την ενίσχυση των προσπαθειών των ομογενών ανά τον κόσμο, αρχίζει σιγά σιγά οι ομολογίες και οι αναγνωρίσεις...


Για παράδειγμα χθες το απόγευμα άνοιξε η έκθεση με την ονομασία «20 δολάρια, 20 κιλά», στον εκθεσιακό χώρο Τουτούν Ντεποσού, στο Τοπχανέ της Κων/λης.  Η ονομασία «20 δολάρια, 20 κιλά» προέρχεται, όπως μπορεί να καταλάβει κανείς εύκολα, από το ποσό των χρημάτων και το βάρος των προσωπικών ειδών που μπορούσαν οι Ρωμιοί της Πόλης, που εκδιώχθηκαν εντός μίας νύχτας, να πάρουν μαζί τους. Η έκθεση ετοιμάστηκε λόγω της επετείου των 50 ετών από τον - ανεξάρτητο,τουρκικό-  Σύνδεσμο Μπαμπίλ και από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Κωνσταντινοπολιτών. Η έκθεση αυτή θα παρουσιαστεί  επίσης στην Άγκυρα και  στην Αθήνα. 



Υπάρχουν 2 σχετικά δημοσιεύματα στην τουρκικό τύπο.

Η χθεσινή  Taraf δημοσιεύει άρθρο του Τσενκίζ Ακτάρ, με τον τίτλο «Απέλαση», που γίνεται αναφορά στην απέλαση των Ελλήνων από την Κων/λη, το 1964.
 Στο άρθρο γράφει :

Η συμφορά

<<Απόψε, στις 18:00, ανοίγει έκθεση με την ονομασία «20 δολάρια, 20 κιλά», στον εκθεσιακό χώρο Τουτούν Ντεποσού, στο Τοπχανέ της Κων/λης. Η ονομασία «20 δολάρια, 20 κιλά» προέρχεται από το ποσό των χρημάτων και το βάρος των προσωπικών ειδών που μπορούσαν οι Ρωμιοί της Πόλης, που εκδιώχθηκαν εντός μίας νύχτας, να πάρουν μαζί τους. Τότε η κυβέρνηση CHP, που δεν μπόρεσε να επέμβει στην κρίση Κύπρου στην περίπτωση του 1955, έβγαλε τα απωθημένα της από τους Ρωμιούς της Πόλης. Τότε, στις 16 Μαρτίου του 1964, ακυρώθηκε μονόπλευρα η συμφωνία παραμονής εμπορίου και ναυσιπλοΐας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1930 και άρχισε η απέλαση των Ρωμιών με ελληνική υπηκοότητα από την Κων/λη. Μαζί με τις 12.000 των Ρωμιών ελληνικής υπηκοότητας, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Τουρκία και άλλες 30.000 Ρωμιοί, ενώ, επί χρόνια, ζούσαν μαζί στην Κων/λη, Έλληνες υπήκοοι και Τούρκοι υπήκοοι Ρωμιοί. Εντός ενός έτους ο αριθμός αυτών που εκδιώχθηκαν έφθασε τις 45.000. Εκδιώχθηκαν, πλέον, από τον τόπο τους, ο πιο παλιός λαός της Κων/λης, οι Ρωμιοί ορθόδοξοι. Οι Ρωμιοί αποκαλούν αυτή τη συμφορά με τη λέξη «απελάσεις».

>>Έρχονται στο νου τα βιώματα, γράφει,αναφορικά με τους πόνους και τις πικρίες και τη βία που υπέστησαν άνθρωποι που ζούσαν στα εδάφη αυτά, από το κράτος. Έρχεται στο νου μία κακή ανάμνηση, που έγινε προσπάθεια να ξεχαστεί ή να κάνουν να ξεχάσει ο κόσμος. Έρχονται στο νου αναμνήσεις, σχετικά με τους Αρμενίους, τους Συρορθοδόξους, τους Ρωμιούς που εκδιώχθηκαν, τους Κούρδους των οποίων η ύπαρξη θεωρήθηκε ανύπαρκτη, τους Αλεβίτες. Οι απελάσεις, δηλαδή η αναγκαστική μετακίνηση των Ρωμιών το 1964, είναι ένα κομμάτι μέσα σ’ αυτά.

 Το τζίνι βγήκε  από το μπουκάλι... 

>>Η έκθεση μου θ’ ανοίξει σήμερα ετοιμάστηκε λόγω της επετείου των 50 ετών από το Σύνδεσμο Μπαμπίλ και από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Κωνσταντινοπολιτών. Η έκθεση αυτή θα έρθει επίσης στην Άγκυρα και θα πάει και στην Αθήνα. Ακόμα είμαστε στην αρχή των αναμνήσεων, αλλά ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς. Όμως το τζίνι βγήκε μία φορά από το μπουκάλι και δεν πρόκειται να ξαναμπεί.

>>Προπομπός των απελάσεων του 1964 ήταν τα γεγονότα 6-7 Σεπτεμβριανών το 1955, τα οποία οι μη μουσουλμάνοι τα αποκαλούν Σεπτεμβριανά και αυτά μνημονεύονται από το 2005, που ήταν η επέτειος των 50 ετών των γεγονότων. Ζητήθηκε η επιστροφή των ακινήτων των ευαγών ιδρυμάτων, που είχαν μεταβιβαστεί στην εκκλησία.

>>Από την πολιτισμική και θρησκευτική πλευρά αυξάνεται η ευαισθησία για τις εκκλησίες και για τις εκκλησίες οι οποίες μετατράπηκαν σε τεμένη. Από την άλλη, επισκευάζονται ορισμένες εκκλησίες. Στην εκκλησία της Παναγίας της Σουμελά στην Τραπεζούντα πραγματοποιείται κάθε χρόνο, στη μνήμη της Παναγίας στις 15 Αυγούστου, λειτουργία από το 2010.

 Διεθνής διάλεξη

>>Επίσης η έκθεση των Κωνσταντινοπολιτών αρχιτεκτόνων περιοδεύει στον κόσμο. Στην περίπτωση της επιστημονικής και ακαδημαϊκής ανάμνησης ακούγονται πλέον χάρη ατομικών προσπαθειών τα όσα γράφτηκαν και λέχθηκαν και με τις εκδόσεις «Ιστός». Τώρα είμαστε σε μία περίοδο που διαδίδονται οι ακαδημαϊκές έρευνες και που οι νέοι έχουν αρχίσει με μεγάλο μεράκι να ψάχνουν το παρελθόν. Τελικά η έκθεση αυτή θα συνεχιστεί με μια διεθνή διάλεξη για τις απελάσεις στις 31 Οκτωβρίου, στο Πανεπιστήμιο Μπιλγκί. Ακόμα είμαστε στην αρχή αυτών των αναμνήσεων που έρχονται στο νου και πάλι. Ο δρόμος είναι ακόμα πολύ μακρύς. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που ζουν σ’ αυτά τα εδάφη δεν αρνείται τίποτα και στην πραγματικότητα ή επαναλαμβάνει τα λάθη που έμαθε, ή είναι ανίδεη >>.

 Χουριέτ : <<Η άγνωστη απέλαση>>

Από την πλευρά της  Hurriyet με το τίτλο «20 δολάρια 20 κιλά» και τον υπέρτιτλο «Έκθεση για την άγνωστη απέλαση» γράφει:

«Το έτος 1964 ζείτε στην Κωνσταντινούπολη και δημοσιεύεται το όνομά σας σε κατάλογο υποχρεωτικής μετακίνησης κάποιας εφημερίδας. Έχετε το περιθώριο από 48 ώρες μέχρι 10 ημέρες να εγκαταλείψετε τη χώρα που γεννηθήκατε και μεγαλώσατε. Μαζί σας μπορείτε να έχετε μόνο προσωπικά σας είδη μέχρι 20 κιλά και τουρκικές λίρες αντίστοιχες 20 δολαρίων. Σας ζητείται να μεταβείτε σε μια πόλη που δεν είχατε πάει ποτέ παλαιότερα και να φτιάξετε εξ αρχής τη ζωή σας από το μηδέν. Τι θα κάνατε?

>>Ο Σύνδεσμος Babil (Ανεξάρτητος Σύνδεσμος Έρευνας Πληροφοριών και Επικοινωνίας) άνοιξε προς συζήτηση το θέμα της απέλασης των Ελλήνων το 1964, θέμα το οποίο δεν είναι πολύ γνωστό στην Τουρκία, με το σχέδιο «20 δολάρια, 20 κιλά». Η έκθεση που φέρει την ίδια ονομασία με το σχέδιο ανοίγει σήμερα στην Αποθήκη Καπνού μετά από εργασίες ενός έτους και μετά από επαφές με μάρτυρες της περιόδου εκείνης στην Κωνσταντινούπολη, στην Αθήνα και στην Ίμβρο.

 Ζωντανές μαρτυρίες σε βίντεο

>>Η εν λόγω έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή επί ένα μήνα και μετά την Κωνσταντινούπολη θα παρουσιασθεί στην Άγκυρα και στην Αθήνα. Στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται φωνητικές καταγραφές με άτομα που υπέστησαν την απέλαση, βίντεο, φωτογραφίες και αποκόμματα δημοσιευμάτων των εφημερίδων της εποχής.

>>Ο συντονιστής του σχεδίου, Salih Erturan, είναι ένας από τους αυτούς που μίλησαν απευθείας με τους πληγέντες από την απέλαση αυτή. Λέει ότι αυτοί που έφυγαν χαρακτηρίζουν τον εαυτό τους ως Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης και ότι στην Αθήνα αντιμετώπισαν δυσκολίες ακόμη και στο θέμα της γλώσσας.

>>Η απόφαση για την απέλαση στις 16 Μαρτίου του 1964 συμπεριλαμβάνει 13.000 Ρωμιούς που έφεραν ελληνικά διαβατήρια. Όταν δε αυτοί που έφυγαν δεν μπόρεσαν να αφήσουν πίσω κανένα από τους συγγενείς τους, ο αριθμός αυτών που εγκατέλειψαν την Κωνσταντινούπολη εντός ενός έτους έφθασε τους 45.000>>- .

Τα «Σεπτεμβριανά» της Κωνσταντινούπολης και το αιματηρό πογκρόμ κατά των Ελλήνων

Φόνοι, βιασμοί, λεηλασίες περιουσιών - Τι απέγινε ο ενορχηστρωτής των επεισοδίων του 1955, Αντνάν Μεντερές

14

---

Tο μεσημέρι της 6ης Σεπτεμβρίου του 1955 ένας αυτοσχέδιος εκρηκτικός μηχανισμός, μικρής ισχύος, εξερράγη στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, το οποίο στεγαζόταν στο σπίτι που μεγάλωσε ο Κεμάλ Ατατούρκ. Από την έκρηξη δεν τραυματίστηκε κανείς ενώ σημειώθηκαν και μικρές ζημιές (κυρίως στα τζάμια του κτιρίου).

Αυτή, θα μπορούσε να πει κάποιος, πως είναι η αρχή ενός αιματηρού πογκρόμ κατά των Ελλήνων που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη και έμεινε στην ιστορία ως «Σεπτεμβριανά»! Η πραγματική «ρίζα», ωστόσο, εκείνων των θλιβερών γεγονότων βρίσκεται άλλου…

Η σύλληψη του Οκτάι Εγκίν και τα τούρκικα ΜΜΕ

Για την επίθεση στο προξενείο συνελήφθη από τις ελληνικές Αρχές ένας μουσουλμάνος φοιτητής από την Κομοτηνή (που αργότερα τιμήθηκε στην πατρίδα του και μάλιστα διορίστηκε κυβερνήτης σε επαρχία, ενώ ισχυρίστηκε ότι έπεσε θύμα πλεκτάνης από τους Έλληνες).

Οι τουρκικές εφημερίδες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός και κατόπιν, όπως αποδείχθηκε αργότερα, κυβερνητικών οδηγιών έκαναν λόγο για «τρομερή έκρηξη που σχεδόν κατεδάφισε το σπίτι του Κεμάλ». Η εφημερίδα «Ισταμπούλ Εξπρές», μάλιστα, έφτασε στο σημείο να δημοσιεύσει σειρά παραποιημένων φωτογραφιών.

Τα ΜΜΕ της γειτονικής χώρας είχαν αναλάβει τον ρόλο της προετοιμασίας του εδάφους για αυτό που θα ακολουθούσε…

Το αιματηρό «πογκρόμ» κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης

Είναι δεδομένο πλέον πως η κυβέρνηση του Αντνάν Μεντερές (με την βοήθεια των Άγγλων που ήθελαν αντίποινα για την δράση της ΕΟΚΑ στην Κύπρο, όπως ισχυρίζονται κάποιοι ιστορικοί) δημιούργησε την ευκαιρία ώστε να αποσπάσει την κοινή γνώμη της Τουρκίας από τα τεράστια οικονομικά προβλήματά της, στρέφοντάς την κατά της ελληνικής μειονότητας που ευημερούσε, επενδύοντας στην δημιουργία εθνικιστικού κλίματος.

Περίπου στις 5 το απόγευμα της 6ης Σεπτεμβρίου ένα αφιονισμένο πλήθος 50.000 ατόμων άρχισε να κινείται κατά των ελληνικών περιουσιών στη συνοικία Πέραν. Όλοι τους οπλισμένοι με τσεκούρια, φτυάρια, ρόπαλα, αξίνες, σφυριά, σιδερένιους λοστούς και μπιτόνια βενζίνης. Για πολλές ώρες έσπαγαν και έκαιγαν τις περιουσίες των Ελλήνων φωνάζοντας συνθήματα όπως:  «Θάνατος στους γκιαούρηδες», «Σπάστε, γκρεμίστε, είναι γκιαούρης», «Σφάξτε του Έλληνες προδότες», «Κάτω η Ευρώπη» και «Εμπρός να βαδίσουμε κατά της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης».

Όλες αυτές τις ώρες, μέχρι τα ξημερώματα της 7ης Σεπτεμβρίου, που ο όχλος κατέστρεφε οτιδήποτε ελληνικό υπήρχε η αστυνομία και ο στρατός ήταν απόντες και δεν επενέβησαν σε κανένα σημείο με εντολή της κυβέρνησης. Μόνο όταν οι Τούρκοι είχαν… υπερασπιστεί την «τιμή» του Κεμάλ, ο Μεντερές έδωσε εντολή στον στρατό να επέμβει.

Ο ίδιος ο Τούρκος πρωθυπουργός, μάλιστα, σε δίστασε να δηλώσει λίγες ώρες αργότερα πως υπεύθυνοι για το πογκρόμ ήταν «οι πεινασμένοι κομμουνιστές»! Δήλωση η οποία συνάντησε την χλεύη της Ευρώπης…

Ο απολογισμός των «Σεπτεμβριανών»

Πολλά έχουν ακουστεί και έχουν γραφτεί για τον απολογισμό των δραματικών εκείνων στιγμών. Κάποια από αυτά προσεγγίζουν την πραγματικότητα ενώ κάποια άλλα δεν έχουν καμία σχέση με αυτήν.

Ίσως ο πλέον κοντινός στην αλήθεια απολογισμός να είναι αυτός που αναφέρει ότι: 16 Έλληνες έχασαν την ζωής τους και 32 ακόμα τραυματίστηκαν. Επιπλέον, σκοτώθηκε ένας Αρμένιος, βιάσθηκαν 12 Ελληνίδες και αδιευκρίνιστος αριθμός ανδρών υπέστησαν βίαιη περιτομή (ανάμεσα σε αυτούς, μάλιστα, ήταν και πολλοί ιερείς σύμφωνα με τον γνωστό τούρκο συγγραφέα Αζίζ Νεσίν).

Επιπλέον καταστράφηκαν 4.348 εμπορικά καταστήματα, 110 ξενοδοχεία, 27 φαρμακεία, 23 σχολεία, 21 εργοστάσια, 73 εκκλησίες (συνολικά, ζημιές μικρές ή μεγάλες, προκλήθηκαν στο 90% των εκκλησιών), περίπου 1000 κατοικίες. Όλα ελληνικής ιδιοκτησίας.

Το οικονομικό κόστος των ζημιών ανήλθε σε 150 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, ενώ η ελληνική κυβέρνηση τις υπολόγισε σε 500.000.000 δολάρια.

Σε όλα αυτά πρέπει να συνυπολογιστεί πως το πρωί της 7ης Σεπτεμβρίου τούρκοι εθνικιστές έκαψαν το ελληνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση της Σμύρνης και στη συνέχεια, κατέστρεψαν το νεόκτιστο εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής, ενώ λεηλάτησαν σπίτια Ελλήνων στρατιωτικών, που υπηρετούσαν στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ.

Την επόμενη ημέρα η φρίκη αποτυπώθηκε στα πρωτοσέλιδα του ελληνικού Τύπου που σχεδόν «παγωμένος» παρακολουθούσε τα όσα γινόντουσαν στην Κωνσταντινούπολη.

Το τέλος του Αντνάν Μεντερές

Η Δικαιοσύνη αλλά και η μοίρα επεφύλαξε άσχημο τέλος στον υποκινητή του αιματηρού πογκρόμ κατά των Ελλήνων, Αντνάν Μεντερές.

Η αρχή του τέλους του έγινε τον Μάη του του 1960, όταν μια ομάδα αξιωματικών, με επικεφαλής τον Τζελάλ Γκιουρσέλ, με πραξικόπημα ανέτρεψε τη νόμιμη μεν, τυραννική δε, κυβέρνηση του Μεντερές. Ο ίδιος αλλά και πολλά στελέχη της κυβέρνησης του συνελήφθησαν.

Ακολούθησε η δίκη του που κράτησε για αρκετούς μήνες στη διάρκεια της οποίας ο πρώην πρωθυπουργός της Τουρκίας κατηγορήθηκε για διαφθορά, αντιλαϊκή πολιτική και για την άγρια επίθεση εναντίον των Ελλήνων. Θεωρήθηκε ο αυτουργός των «Σεπτεμβριανών» και στο τέλος καταδικάστηκε σε θάνατο δια απαγχονισμού. Όχι επειδή «διατάραξε τις σχέσεις με τη σύμμαχο χώρα», αλλά επειδή «επανειλημμένα καταπάτησε το Σύνταγμα της χώρας» του. Πριν από την ετυμηγορία του δικαστηρίου προσπάθησε να αυτοκτονήσει αλλά απέτυχε.

Η απόφαση εκτελέστηκε στις 17 Σεπτεμβρίου του 1961. Ένας στρατιώτης κλώτσησε το σκαμνί πάνω στο οποίο πατούσε ο πρώην πρωθυπουργός της Τουρκίας ο οποίος λίγες στιγμές αργότερα πέθανε από ασφυξία.

Η εξόντωση και ο διωγμός των Ελλήνων της ΚωνσταντινούποληςHistory 20/06/2018 απελάσεις, Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, Σεπτεμβριανά

Με τη Συνθήκη της Λοζάνης το 1923 προβλεπόταν η διατήρηση της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης, των εννέα Πριγκιποννήσων της Θάλασσας του Μαρμαρά και των νησιών Ίμβρου και Τενέδου. Το γεγονός πως η Συνθήκη της Λοζάνης εξαιρούσε τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και των παραπάνω νησιών από την ανταλλαγή πληθυσμού και ταυτόχρονα προστάτευε τα δικαιώματά τους, δεν σήμαινε πως οι Τούρκοι σεβάστηκαν και πολύ το περιεχόμενο αυτής της συνθήκης.

Οι πρώτες εχθρικές ενέργειες
Πέντε κιόλας χρόνια μετά την υπογραφή της συνθήκης, μία ομάδα φανατισμένων Τούρκων έκαψε το μεγαλύτερο μέρος της συνοικίας που κατοικούσαν οι Έλληνες προκειμένου να εγκατασταθούν εκεί μουσουλμάνοι.

Αργότερα, η τουρκική κυβέρνηση προσπάθησε μέσω νομοθεσίας να εξοντώσει οικονομικά την ελληνική μειονότητα. Συγκεκριμένα, το 1942 εκδόθηκε ένα διάγγελμα με την ονομασία Varlik Vergisi, με το οποίο επιβλήθηκε ένας τεράστιος φόρος περιουσίας στις μειονότητες. Η αιτιολογία γι’ αυτή την οικονομική υπερφορολόγηση μόνο των μειονοτήτων ήταν πως έπρεπε να ενισχυθούν οικονομικά οι Τούρκοι πολίτες που είχαν χαμηλό εισόδημα. Την περίοδο από το 1942 έως το 1955, το 15% της κρατικής φορολογίας της Τουρκίας προερχόταν από τους Έλληνες.

Τα Σεπτεμβριανά
Η κατάσταση των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης άρχισε να γίνεται ακόμη πιο δυσχερής το 1954, λόγω του Κυπριακού Ζητήματος. Στη διάρκεια του αγώνα των Ελλήνων της Κύπρου για ανεξαρτησία από τους Άγγλους, οξύνθηκε και ο τουρκικός εθνικισμός στην Κύπρο. Αυτό είχε όμως ως αποτέλεσμα να βρεθεί στο στόχαστρο του τουρκικού εθνικισμού και η ελληνική μειονότητα της Τουρκίας.

Το Σεπτέμβριο του 1955 πραγματοποιήθηκε μια από τις χειρότερες επιθέσεις των Τούρκων προς τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης. Τη νύχτα της 6ης/7ης Σεπτεμβρίου, οι Τούρκοι οπαδοί του Μεντερές έκαψαν πάνω από 3.000 σπίτια και περισσότερα από 4.000 μαγαζιά των Ελλήνων. Ακόμη, κατέστρεψαν και λεηλάτησαν 82 ορθόδοξους ναούς, κατέστρεψαν και βεβήλωσαν κοιμητήρια και κατέστρεψαν 26 ελληνόφωνα μειονοτικά σχολεία.

Από την καταστροφική μανία των Τούρκων εκείνη τη νύχτα σημειώθηκαν 200 βιασμοί και 16 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους. Οι Έλληνες της Πόλης μέσα σε λίγες ώρες έχασαν τις περιουσίες τους και η ζωή γι’ αυτούς ήταν πια αβέβαιη. Από τους 100.000 Έλληνες της Κωνσταντινούπολης πολλοί τότε διάλεξαν τη μετανάστευση στην Αμερική και στον Καναδά.

Μετά τα «Σεπτεμβριανά», η κυβέρνηση Μεντερές επιχείρησε να αποκρύψει τη συμμετοχή της στα γεγονότα ενοχοποιώντας το αριστερό τουρκικό κίνημα. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν κι ο Αζίζ Νεσίν.

Ενώ η κυβέρνηση υποσχέθηκε στους Έλληνες αποζημιώσεις, στην πραγματικότητα σκλήρυνε ακόμη περισσότερο τη στάση της απέναντί τους. Μάλιστα, λίγες ημέρες αργότερα, στις 16 Σεπτεμβρίου 1955, συνέλαβαν τον εκδότη της «Ελεύθερης Φωνής» Ανδρέα Λαμπίκη, που παρέμεινε στις στρατιωτικές φυλακές του Χαρπιγιέ για αρκετό χρόνο, χωρίς επίσημη κατηγορία ή ένταλμα. Επιπλέον, 57 ηγετικά στελέχη της μειονότητας συνελήφθησαν κι απελάθηκαν από την Τουρκία την περίοδο 1957-59. Μεταξύ αυτών και ο δημοσιογράφος Δημήτριος Καλούμενος, που είχε καταγράψει με τον φακό του τα έκτροπα των Τούρκων.


Ο διωγμός του 1964
Τα δεινά όμως των Κωνσταντινουπολιτών δεν τελείωσαν με τα «Σεπτεμβιανά». Λόγω της νέας υποτροπής του Κυπριακού Ζητήματος την περίοδο 1963-64, απελάθηκαν 12.000 Έλληνες υπήκοοι της Κωνσταντινούπολης. Η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε να απελάσει τους Έλληνες υπηκόους που ζούσαν στην Τουρκία και είχαν δικαίωμα παραμονής χωρίς βίζα. Μαζί τους όμως εξαναγκάστηκαν σε φυγή πενταπλάσιοι άλλοι τουρκικής υπηκοότητας.

Οι μαζικές μεταναστεύσεις πληθυσμών που πραγματοποιήθηκαν τότε θεωρήθηκαν ως η μεγαλύτερη έξοδος ανθρώπων από μία χώρα σε καιρό ειρήνης στο έδαφος της Βαλκανικής Χερσονήσου, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά το διάστημα αυτό έκλεισαν και 100 επιχειρήσεις Ελλήνων υπηκόων με κεφάλαιο 500.000.000 δολαρίων.

Πηγές: «Η Κωνσταντινούπολη μετά το 1923. Μνήμες και μνημεία»

Οι Φαναριώτες και η πραγματική καταγωγή τους

Με τον όρο Φαναριώτες προσδιορίζεται ένα σύνολο οικογενειών που έζησε στην Κωνσταντινούπολη γύρω από τη συνοικία του Φαναρίου μετά την άλωση. Οι Φαναριώτες αποτελούσαν μια οικονομική και κοινωνική ελίτ της Κωνσταντινούπολης, η οποία από το 1661 έως το 1821 κατείχε υψηλά κρατικά αξιώματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Οι Φαναριώτες διαπνέονταν από μια συνείδηση αριστοκρατικής καταγωγής, καθώς θεωρούνταν ως απόγονοι των Βυζαντινών που παρέμειναν στην Κωνσταντινούπολη μετά την άλωση και διαμόρφωσαν την ελληνοχριστιανική ελίτ της πόλης. Ωστόσο, τα χρόνια λίγο πριν ή μετά την άλωση τα περισσότερα μέλη των αριστοκρατικών βυζαντινών οικογενειών έφυγαν από την Κωνσταντινούπολη και κατέφυγαν στην Κρήτη, στα νησιά του Αιγαίου, στην ιταλική χερσόνησο και τη Δυτική Ευρώπη.

Οπότε, αν παρέμειναν κάποιοι βυζαντινοί αριστοκράτες, σίγουρα αυτοί θα ήταν πολλοί λίγοι και ίσως να αξιοποιήθηκαν από τον Σουλτάνο Μεχμέτ Β΄ ως σύμβουλοι στις υποθέσεις της αυτοκρατορίας.Μάλιστα, μέλη των βυζαντινών αριστοκρατικών οικογενειών φαίνεται μέσα από πηγές πως διατήρησαν μετά την άλωση εξέχουσα κοινωνική και οικονομική θέση. Τουλάχιστον μέχρι τον 16ο αιώνα μαρτυρούνται από οθωμανικής πηγές πως Καντακουζηνοί, Παλαιολόγοι, Χαλκοκονδύληδες και Ράλληδες ήταν εκμισθωτές δημοσίων προσόδων και ο χώρος που κινούνταν οι πλούσιοι ήταν η περιοχή γύρω από τον Γαλατά.

Από τα μέσα του 17ου αιώνα όμως δημιουργήθηκε μια νέα κοινωνική ομάδα νεόπλουτων, που αναδείχτηκε μέσα από τις γενικότερες ανακατατάξεις στην οθωμανική κοινωνία. Έτσι, οι ελληνορθόδοξοι υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που συγκεντρώθηκαν γύρω από το Φανάριέμειναν στην ιστορία ως Φαναριώτες και από τον 18ο έως την έκρηξη της ελληνικής επανάστασης κατείχαν σημαντικά κρατικά αξιώματα.

Οι Φαναριώτες, λοιπόν, ήταν άνθρωποι που δημιούργησαν μεγάλες περιουσίες μετά τον 17ο αιώνα,διακρίνονταν για τη φιλομάθεια και υιοθέτησαν την ελληνική γλώσσα και κουλτούρα. Εκείνη την εποχή όποιος πλούσιος ήθελε να διεκδικήσει κύρος και δύναμη, έπρεπε να αποκτήσει συγγενικές σχέσεις με τους Φαναριώτες και να υιοθετήσει την ελληνική γλώσσα και παιδεία. Υπήρχαν μάλιστα ανάμεσα στους Φαναριώτες και Ρουμανικές οικογένειες, όπως των Ρακοβίτσα και Καλλιμάχη, που εξελληνίστηκαν εκούσια γι’ αυτόν τον σκοπό. Αλλά και οι υπόλοιπες ελληνικές οικογένειες των Φαναριωτών δεν προέρχονταν από τους βυζαντινούς άρχοντες, αλλά είχαν ταπεινή καταγωγή, όπως ήταν οι Σούτσοι.Άλλες γνωστές οικογένειες Φαναριωτών κατάγονταν από τον Πόντο, όπως ο Υψηλάντης και ο Μουρούζης, ενώ η οικογένεια Γκίκα κατάγονταν από την Ήπειρο.

Συνεπώς, οι Φαναριώτες που αναδείχθηκαν στα αξιώματα του Μεγάλου Διερμηνέα της Υψηλής Πύλης, του Διερμηνέα του Στόλου και των Ηγεμόνων της Βλαχίας και της Μολδαβίας εντάχθηκαν στην ελληνορθόδοξη αριστοκρατία αλλά αποτελούσαν ένα εθνοτικό και γεωγραφικό μωσαϊκό, χωρίς να αποτελούν μια ενιαία εθνική ομάδα με ρίζες στη βυζαντινή αριστοκρατία.

Πηγή: ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ